Khi tôi bắt đầu đặt câu hỏi này, tôi đã nghĩ ngay đến Phật giáo, vì Phật chối bỏ sự tồn tại siêu nhiên của Ma quỷ, Ngài chỉ nhắc đến ma quỷ là Mara, chỉ tồn tại trong tâm tưởng của con người thông qua Tham, Sân, Si. Nhưng khi tìm hiểu sâu vào hơn, tôi nhận ra còn nhiều tôn giáo khác, cũng không tin vào ma quỷ, đặc biệt là những tôn giáo “nặng” về tính triết học.
Phật giáo (khía cạnh Triết học): Phật giáo không có một thực thể “ma quỷ” tối cao, toàn năng đối nghịch với cái thiện (như Satan trong Kitô giáo). Cái ác, sự đau khổ (khổ đế) bắt nguồn từ bên trong mỗi chúng sinh, đó là Tham, Sân, Si (tham lam, giận dữ, ngu dốt). Trong kinh điển, “Ma vương” hay Thiên Ma Ba Tuần (Mara) thường được nhắc đến. Tuy nhiên, Mara không phải là chúa tể của địa ngục mà là một vị trời ở cõi Dục giới. Vị này không phải hiện thân của cái ác tuyệt đối, mà là sự nhân cách hóa của những trở ngại trên con đường tu tập: dục vọng, ham muốn, sự chấp trước và nỗi sợ hãi cái chết. Đức Phật chiến thắng Ma vương chính là chiến thắng những phiền não bên trong mình. Các loài như “ngạ quỷ” (quỷ đói), Atula (asura) được xem là những chúng sinh trong Lục đạo luân hồi. Họ không phải là tay sai của một thế lực ma quỷ, mà là những chúng sinh đang chịu quả báo đau khổ do nghiệp chướng của chính họ tạo ra trong các kiếp trước.
Kỳ Na giáo (Jainism): Kỳ Na giáo là một tôn giáo cổ của Ấn Độ, tập trung sâu sắc vào luật nhân quả (karma) và nguyên tắc bất hại (ahimsa). Đối với Kỳ Na giáo, không có một thực thể ma quỷ nào gây ra tội lỗi hay cám dỗ con người. Sự đau khổ và tái sinh trong các cõi thấp (bao gồm cả các cõi địa ngục) hoàn toàn là kết quả của nghiệp xấu mà một linh hồn đã tích lũy qua các hành động làm hại đến chúng sinh khác. “Cái ác” đơn giản là sự tích tụ của các hạt vật chất nghiệp báo bám vào linh hồn, làm nó trở nên nặng nề và che lấp đi bản chất thanh tịnh vốn có. Mục tiêu của người tu hành là làm sạch nghiệp chướng này để đạt đến giải thoát (moksha).
Đạo giáo (khía cạnh Triết học): Tương tự Phật giáo, cần phân biệt giữa Đạo giáo triết học (học thuyết của Lão Tử, Trang Tử) và Đạo giáo tín ngưỡng dân gian. Đạo giáo triết học tập trung vào việc sống thuận theo “Đạo” – quy luật tự nhiên của vũ trụ. Cái gọi là “ác” hay “xấu” chỉ là sự mất cân bằng Âm-Dương, sự đi ngược lại với dòng chảy tự nhiên. Nó không phải do một thực thể ma quỷ nào tạo ra. Sau này Đạo giáo bắt đầu dung nạp nhiều truyền thống dân gian khác của Trung Quốc cổ, mà xây dựng nên hệ thống Thần – Ma như hiện tại.
Nhất thể Phổ quát (Unitarian Universalism): Đây là một tôn giáo tự do, không có tín điều bắt buộc. Tín đồ được khuyến khích tự tìm kiếm chân lý cho riêng mình. Do đó, các khái niệm truyền thống như tội tổ tông, thiên đường, địa ngục và ma quỷ thường bị loại bỏ hoặc diễn giải lại theo hướng biểu tượng.
Chủ nghĩa nhân văn thế tục (Secular Humanism): Đây là một thế giới quan không dựa trên tôn giáo, khẳng định rằng con người có khả năng tự mình trở nên đạo đức và có trách nhiệm mà không cần đến niềm tin vào thần linh hay ma quỷ. Cái ác được xem là sản phẩm của xã hội, tâm lý và các yếu tố thuộc về con người.
